Lange termijn inzicht

In Zuid-Holland moet het komende decennium 200.000 woningen worden gebouwd. Een toevoeging van ruim 10% op de bestaande woningvoorraad. Op dit moment wordt er al volop gebouwd in Zuid-Holland. Zo’n 17.000 woningen per jaar, maar er is meer nodig. De komende jaren zijn er voldoende plannen en locaties aanwezig voor zo’n 270.000 woningen. Zowel binnen bestaande steden en dorpen als daarbuiten. Om dit te versnellen reserveert de provincie 10% van de provinciaal geraamde woningvoorraad voor kansrijke locaties. Met dit ‘potje’ kunnen we onvoorziene kansen voor geschikte projecten en locaties snel benutten.

Zo zorgen we ervoor dat diverse doelgroepen (starters, lage inkomens, studenten, ouderen, arbeidsmigranten) een passende (betaalbare) woning kunnen vinden. Zo’n 52% de Zuid-Hollandse huishoudens zijn aangewezen op een sociale woning en de gemiddelde prijs van een koopwoning is niet betaalbaar met een modaal jaarsalaris. De provincie wil daarom betaalbare en passende woningbouw versnellen en ervoor zorgen dat de woningvoorraad op peil is.

Naast versnelling van de woningbouw zijn goede bereikbaarheid, voldoende werkgelegenheid en goede voorzieningen belangrijk. Dit betekent dat de versnelling van de woningbouwopgave goed moet zijn afgestemd met werklocaties en bereikbaarheid. De provincie bouwt zelf geen woningen, dit doen marktpartijen en woningbouwcorporaties. Wel heeft de provincie verschillende rollen waarin zij een bijdrage kan leveren aan de versnelling van de bouw van betaalbare woningen:

• Meewerken op locatieniveau om knelpunten weg te nemen door inzet van expertise en middelen.
• Samen met Rijk, gemeenten, marktpartijen en corporaties werken aan een constante bouwstroom door afspraken (zoals de Woondeal Zuidelijke Randstad), kennisuitwisseling (zoals een jaarlijkse conferentie), lobby en agendering van knelpunten.
• Eén loket voor de buitenwereld waar het gaat om tegenstrijdige provinciale belangen op locatieniveau (zoals bouwen aan de randen), dan wel provinciaal omgevingsbeleid dat versnelling belemmert. Deze kwesties agenderen en knopen over doorhakken.
• Vanuit provinciaal omgevingsbeleid sturing op kwantitatieve en kwalitatieve behoefte en voldoende plancapaciteit per woonregio. Overprogrammering mogelijk maken, zodat er voldoende harde plancapaciteit is. RO-instrumentarium zo nodig inzetten.

In de recent verschenen brieven van het Rijk, c.q. de minister voor VRO, is de urgentie van de ambitie om in Zuid-Holland tot sterke steden en dorpen te komen nogmaals dik onderstreept. Ook in de totstandkoming van afspraken per provincie in het kader van het nationaal woningbouw programma.  Provincie Zuid-Holland is momenteel intensief betrokken bij de Nationale Woon- en Bouwagenda (NWBA). Er wordt aanvullende wet- en regelgeving ontwikkeld om provincies regie te geven op versnelling van de ontwikkeling van betaalbare woningen en behoud van de sociale voorraad. Ook worden door het Rijk afspraken gemaakt met corporaties. Deze ambitie sluit goed aan op die van Zuid-Holland, wij ontwikkelen momenteel dan ook een voorstel richting rijk waarmee wij actief een rol nemen in deze ambitie. Wij werken graag samen met het Rijk, gemeenten en andere partijen aan goede wederkerige afspraken om de woningbouw te versnellen met goede betaalbare en toekomstbestendige woningen. Daarbij zullen ook claims gedaan worden voor financiële ondersteuning voor zaken als een onrendabele top, voor het verplaatsen van werklocaties voor de bedrijvigheid e.d. Dit als aanvulling op wat we vanuit  de provinciale subsidieregelingen (Knelpuntenpot + regelingen sociale woningbouw) bijdragen om tot voldoende betaalbare woningen te komen.

In het begrotingsjaar 2023 is een forse daling in beschikbare budgetten binnen Ambitie 6. Dit wordt veroorzaakt doordat diverse incidentele budgetten wegvallen. Voor Beleidsdoel 6-1. betreft het de volgende fluctuaties:

• Met de Begroting 2020 heeft PS incidenteel € 20 mln beschikbaar gesteld voor Versnelling Woningbouw en Sociale Woningbouw in diverse subsidieregelingen. Voor Sociale Woningbouw is € 8 mln incidenteel vrijgemaakt en voor Versnelling Woningbouw € 11 mln. Daarnaast was er oorspronkelijk € 1 mln gereserveerd voor Vitale Kernen maar dit budget is geherprioriteerd voor subsidieregeling Collectieve plankosten wooninitiatieven (€ 0,3 mln), de Challenge Toekomstbestendig bouwen(€ 0,5 mln) en voor de verhoging subsidiebudget Knelpuntenpot (€ 0,3 mln). Deze middelen lopen na 2022 af of er is sprake van dat een deel van het budget ter dekking dient van meerjarige subsidielasten. De subsidieregelingen kunnen na huidig begrotingsjaar niet doorgezet worden.
• In 2020 stelde BZK een specifieke uitkering, de flexpool/Vliegende Brigade-middelen, beschikbaar ter grootte van € 6,2 mln. De middelen lopen in 2022 af. Het Rijk heeft de intentie uitgesproken deze regeling de komende vier jaar voort te gaan zetten. De verwachting is dat de provincie hiervoor nog middelen ontvangt maar de omvang is momenteel nog onbekend.
• In de Begroting 2022 heeft PS incidenteel tot en met 2027 middelen beschikbaar gesteld voor extra arbeidscapaciteit bij Wonen (8 fte: 4 beleidsmedewerkers Wonen, 1 beleidsmedewerker Circulair en 3 locatieontwikkelaars). Vanaf 2028 is geen dekking voor deze functies;
• De subsidieregelingen Woonvormen senioren en Collectieve plankosten wooninitiatieven zijn gedekt door incidentele middelen in 2022. Vanaf 2023 is er geen dekking voor uitvoering van deze subsidieregelingen;
• Met de Begroting 2022 heeft PS incidenteel middelen beschikbaar gesteld voor de periode 2024 tot en met 2027 (€ 29 mln). Dit verklaart de verhoging van beschikbare budgetten in 2024. Vanaf 2028 is een daling zichtbaar in verband met afloop van deze budgetten. Er is geen structureel budget aanwezig vanaf 2028 om de huidige subsidieregelingen en programma’s te dekken.

Minister de Jonge voor Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening heeft in de Nationale Woon- en Bouwagenda de doelstelling aangegeven dat tot 2030 in Nederland 900.000 woningen gebouwd moeten worden, waarvan 1/3 ^e sociale huur- en middenwoningen door woningcorporaties en 1/3 ^e middenhuur- en betaalbare koopwoningen door marktpartijen. Om ervoor te zorgen dat deze woningen gebouwd gaan worden maakt de minister afspraken met de provincies die uiterlijk 1 oktober 2022 gereed zijn. Vervolgens maakt de provincie afspraken met de gemeenten die eind 2022 gereed zijn. Dit betekent een intensief traject voor de provincie Zuid-Holland om samen met de belangrijke partners, gemeenten, corporaties en bouwbedrijven, ieder vanuit zijn eigen rol, gezamenlijk de schouders te zetten onder deze belangrijke maatschappelijke opgave. Het Rijk ontwikkelt aanvullende wet- en regelgeving om provincies meer regie te geven op realisatie van de woningbouwafspraken. Dit betekent voor de provincie Zuid-Holland, maar ook voor de gemeenten, de komende jaren een intensievere en meer structurele inzet om te zorgen voor voldoende betaalbare woningen voor iedereen. Dit vergt ook een financiële inzet (bijvoorbeeld voor onrendabele toppen). In bovengenoemd traject wordt verkend welke bijdrage het Rijk daarin levert. Afhankelijk van deze uitkomst kan er nog een provinciale (financiële) opgave liggen.

Inzet middelen Wonen periode 2024 - 2027
Naast de € 4 mln per jaar die we met name willen inzetten voor de voortzetting van de bestaande subsidieregelingen op het beleidsterrein wonen (Knelpuntenpot, de subsidieregelingen sociale woningbouw voor de gebieden Regio Rotterdam, Haaglanden en Holland-Rjnland, de Vliegende Brigade en Woonvormen Senioren), was er in de laatste Kadernota ook een stelpost Wonen van € 4 mln per jaar opgenomen waarvoor nog concrete plannen aangeleverd moesten worden. Om  bij te dragen aan snel, slim en toekomstbestendig regelen van een thuis voor iedereen, is het voorstel deze middelen aan te wenden voor de volgende 4 lijnen:
1. Subsidie voor van starters- en/of seniorenwoningen in kleine kernen.
2. Verbreding Vliegende Brigade
3. Bouwstroom
4. Verduurzaming Sociale voorraad

Ad 1.  Door een subsidieregeling voor huurwoningen worden enerzijds de mogelijkheden voor starters vergroot en kan er anderzijds een keten van verhuisbewegingen op gang worden gebracht met de toevoeging van seniorenwoningen (waar ook starters van kunnen profiteren).

Ad 2.  De huidige Vliegende Brigade helpt gemeenten door snel en gericht menskracht in te zetten om woningbouw en binnenstedelijke ontwikkelingsprojecten te versnellen. Het werkt als instrument goed.
Naast versnellen lijkt er ook behoefte te bestaan om met gerichte  menskracht duurzame initiatieven (klimaatadaptief en circulair) in het bouwproces te bespoedigen, Collectief Particulier Opdrachtgeverschap en zelfbouw te ondersteunen en verdichtingsstudies uit te voeren gericht op wijkvernieuwing van jaren 60/70/80 wijken.
Voor de bestaande Vliegende Brigade heeft naast de provincie Zuid-Holland ook vooral het Rijk budget beschikbaar gesteld. De vraag is of onder de condities die het Rijk heeft opgelegd voor de beschikbaarstelling van het budget verbreding van de huidige subsidieregeling mogelijk is. Dit betekent dat mogelijk een regeling voor een 2 ^e vliegende brigade moet worden opgesteld.

Ad 3. Bouwstromen: Woningcorporaties, bouwers en industriële bedrijven werken in een Bouwstroom samen bij de bouw van betaalbare sociale huurwoningen. Ze stemmen planningen op elkaar af en kopen samen bouwconcepten in. Dat leidt tot efficiëntere inzet van bouwcapaciteit en versnelling van de bouwproductie.
De provincie kan met procesondersteuning (financiële bijdrage, handjes, netwerk) de opzet van Bouwstromen in de verschillende woonregio’s ondersteunen. In Haaglanden leveren we al financiële middelen om acht corporaties te helpen. In regio Rotterdam loopt ook een initiatief en Holland Rijnland heeft interesse.

Ad 4.  Een belangrijk deel van de sociale voorraad is verouderd, waarbij behoorlijke investeringen per woning nodig zijn om de duurzaamheidsdoelstellingen te halen die voortvloeien uit het klimaatakkoord. Corporaties kiezen om die reden ook voor de verkoop van sociale woningen om met de opbrengst daarvan het resterende bezit te verduurzamen. Hierdoor zullen sociale woningen uit de voorraad weglekken. Met een subsidieregeling voor verduurzamingsmaatregelen specifiek voor corporaties kan dit weglekken worden beperkt.

Verdeling van de middelen over de lijnen en de jaren
In afwachting van de rijksmiddelen die waarschijnlijk ook nog beschikbaar komen voor deze urgente maatschappelijke opgave is er nog geen financiële verdeling gemaakt over de bestaande en mogelijk nieuwe lijnen. Verder zal bij de precieze verdeling over de thema’s ook nog gekeken worden naar eventueel benodigde extra arbeidscapaciteit (voor zover niet beschikbaar binnen de bestaande mogelijkheden).
Gelet op de omstandigheid dat er in 2023 in de begroting voor Ambitie 6 een dip optreedt, is het voornemen om bij de Begroting 2023 de beschikbare middelen over de jaren 2023 tot en met 2027 gelijkmatig over de jaren te verdelen. Dit vanuit de urgentie om de voortgang in de bouw van (betaalbare) woning te blijven stimuleren om achterstand te voorkomen.

Subsidieregeling Collectieve plankosten
In 2022 hebben we in totaal € 0,3 mln beschikbaar gesteld voor de planvorming voor (innovatieve) collectieve wooninitiatieven. Verenigingen, wooncoöperaties en stichtingen kunnen hiervan gebruikmaken om de haalbaarheid van hun project te onderzoeken. Hiermee komt de provincie tegemoet aan de behoefte aan specifieke en nieuwe woonvormen voor mensen die bijvoorbeeld met een groep gelijkgestemden willen wonen, innovatieve woon ideeën hebben of mensen die afhankelijk zijn van zorg. De ervaring bij andere provincies is dat dit soort regelingen een wat ruimere aanlooptijd nodig hebben. Het zou wenselijk zijn om ook in 2023 en daarna voldoende middelen te hebben om deze regeling voort te zetten.